In het kader van het Europese sociaal- en werkgelegenheidsbeleid wordt er veel gebruik gemaakt van de term ‘Open Coördinatiemethode’. Ik kwam deze term tegen in het kader van de Lissabonstrategie en de EU2020 strategie maar zie hem nu minder langskomen. Kunt u uitleggen wat deze methode inhoudt? En wordt deze nog gebruikt?
Antwoord
De EU lidstaten regelen allerlei zaken nog steeds zelf. Wanneer lidstaten toch afspraken willen maken over beleidsterreinen waarop de EU geen bevoegdheden heeft, wordt vaak de Open Coördinatiemethode (OCM) gebruikt. Het beleidsterrein waarop dit gebeurt, wisselt echter door de loop der jaren naargelang waar de EU bevoegdheden heeft om verder te gaan en waar behoefte bestaat bij de lidstaten. De lidstaten spreken bij deze methode gezamenlijke doelstellingen af die niet bindend zijn. Er gebeurt dan ook niets wanneer deze doelen niet gehaald worden. Het idee achter de OCM is dat lidstaten proberen te voorkomen dat ze het slechtst presteren en daarom hun best doen de doelstellingen te behalen. Om elkaar te helpen wisselen de landen informatie, ervaringen en beste praktijken uit.
Geen bevoegdheden Brussel
Sociaal- en werkgelegenheidsbeleid is een beleidsterrein waarop EU-lidstaten weinig bevoegdheden aan Brussel hebben overgedragen. Om toch ook op sociaal terrein samen te kunnen werken is de Open Coördinatiemethode ontwikkeld. De OCM is gebaseerd op de Europese Werkgelegenheidsstrategie die sinds 1997 wordt toegepast door de Europese Commissie.
Na de Europese Raad van Lissabon in 2000 is de methode op een groot aantal deelaspecten van het sociaal en werkgelegenheidsbeleid toegepast, zoals sociale bescherming, immigratie en asielvraagstukken, sociale uitsluiting, gezondheidsdiensten, onderwijs, et cetera. De methode is niet formeel in de Europese verdragen vastgelegd, maar diverse artikelen (bijvoorbeeld 149, 153, 156, 168, 173 en 181 van het Werkingsverdrag) verwijzen wel naar het aanmoedigen van samenwerking tussen de lidstaten en de OCM.
Basis methode
De methode is voornamelijk gebaseerd op:
– De gezamenlijke vaststelling van de te bereiken doelstellingen (die zijn goedgekeurd door de Raad);
– Gezamenlijk gedefinieerde meetinstrumenten (statistieken, indicatoren, richtsnoeren);
– Benchmarking, oftewel de vergelijking van de prestaties van de lidstaten en uitwisseling van optimale praktijken (met toezicht door de Commissie).
Soft-law
Voor diverse beleidsgebieden omvat de OCM ook zogeheten ‘soft-law’: concrete maatregelen die min of meer bindend zijn voor lidstaten, maar nooit de vorm van richtlijnen, verordeningen, beschikkingen of besluiten aannemen. Zo verplichtte de OCM lidstaten er in het kader van de strategie van Lissabon onder meer toe om nationale hervormingsplannen op te stellen en aan de Commissie voor te leggen.
Het jeugdbeleid omvat daarentegen geen in cijfers uitgedrukte doelstellingen; de lidstaten beslissen zelf hoe ze de doelstellingen willen bereiken en er worden ook geen, op EU-niveau gecoördineerde, nationale actieplannen voor opgesteld.
Doelstellingen Lissabonstrategie
De doelstellingen van de Lissabonstrategie werden uiteindelijk niet behaald. Volgens veel analisten lag dit onder andere aan de Open Coördinatiemethode. Doordat afspraken niet bindend waren, werden er te weinig maatregelen genomen om de doelen van de Lissabonstrategie te realiseren. In het kader van de EU2020 strategie streefde men er dan ook naar om meer te werken met bindende afspraken.
Na Lissabon
De Open Coördinatiemethode wordt nog steeds gebruikt. Na de analyse van het gebruik van de methode in het Verdrag van Lissabon is ernaar gestreefd om de methode zoveel mogelijk om te vormen of te combineren met bindende wetgeving. Eén van de kerninitiatieven van de EU2020-strategie was het realiseren van een ‘Europees platform tegen armoede’. Na de Lissabonstrategie richtte de Commissie zich bij EU2020 op het omvormen van de OCM tot een platform voor coördinatie, beoordeling door vakgenoten en uitwisseling van beproefde methoden. Het werd daarmee een instrument om publieke en particuliere actoren te motiveren in het beperken van sociale uitsluiting en het nemen van concrete stappen, onder meer door gerichte steun uit de structuurfondsen (met name het ESF)’.
Recente jaren
De afgelopen jaren is de OCM onder meer gebruikt voor samenwerking op het gebied van cultuurbeleid. Hierbij komt namelijk ook een dialoog met culturele, maatschappelijke en internationale organisaties kijken. Specifiekere onderwerpen binnen dit beleidsterrein die in de afgelopen jaren onderwerp van de OCM zijn geweest zijn vertaling in 2022, architectuur en leefomgeving in 2021 en audiovisuele coproducties in 2022. Ook de verduurzaming van de culturele sector is in datzelfde jaar onderwerp van de OCM geweest.
Kader voor samenwerking
De OCM biedt een kader voor samenwerking tussen de lidstaten met het oog op de verwezenlijking van gezamenlijke doelstellingen waarvoor een grotere convergentie tussen het nationale beleid nodig is. Bij deze intergouvernementele methode worden de lidstaten door andere lidstaten beoordeeld en is de rol van de Commissie beperkt tot toezicht. Het Europees Parlement en het Hof van Justitie zijn vrijwel niet bij het OCM-proces betrokken.
Meer informatie:
Mededeling hernieuwde inzet sociaal Europa, versterking OCM voor sociale bescherming en sociale integratie, Europese Commissie
Resolutie analyse OCM op het gebied van werkgelegenheid en sociale zaken en de toekomstperspectieven, Europees Parlement